- Tôi đã từng nghe gia sư ở royal city đó nói rằng: “Hương nhụy trong mát và ngọt lành của sinh hoạt đó là văn học.” Từ bao đời nay, văn học và sinh hoạt luôn có một mối quan hệ hữu cơ gắn kết khó có thể tách rời. Ví như con ong cần mẫn tìm mật ngọt cho đời, văn học- bằng chức năng và tác dụng diệu huyền của mình, đã tiếp xúc, thu nhặt những chất liệu từ sinh hoạt nhằm mục đích là khám phá, tái hiện và nâng sinh hoạt lên một tầm cao mới, nhằm mục đích là tìm đến một số giá tiền trị chân- thiện- mĩ của thế cuộc . Bởi “thế cục đó chính là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học (Tố Hữu) ” . Nói đến nghệ thuật nói chung hay nói đến văn học nói riêng là nói đến muôn vàn khái niệm mà chưa bất kì ai có thể định nghĩa trọn vẹn và hoàn chỉnh. Có những xúc cảm mông lung, mơ hồ và cũng có các quan điểm gần gũi, dễ hiểu. Có một vài quan điểm tương đồng với nhau đồng thời cũng có các quan điểm trái ngược nhau nhưng tất thảy đều bổ sung và cố gắng cho nhau. Nếu như với thi hào Charles Dubos thì “văn học, đó là tư tưởng đi tìm cái đẹp trong ánh sáng” thì với nhà văn Thạch Lam văn học là “một thứ khí giới thanh cao và đắc lự mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả trá , tàn ác, vừa làm lòng người đọc thêm trong sạch và phong phú hơn.” Văn học nói một biện pháp đơn giản là một hình thái xã hội, một loại hình nghệ thuật dùng ngôn từ nhằm mục đích là miêu tả với chức năng phản ánh và tái tạo học tập trên quan điểm thẫm mĩ qua lăng kính mang tính chủ quan của tác giả. “Người nghệ sĩ –theo nhà văn Nguyễn Minh Châu- phải nhìn cuộc đời bằng đôi mắt toàn diện, phải thấy được những phức tạp của công việc chứ chẳng thể nhìn cuộc sống một cách dễ dãi, xuôi chiều.” Chính vì lẽ đó mà văn học phát sinh và phát triển trên căn cơ sinh hoạt xã hội. Và cũng vì thế mà “cuộc đời chính là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học.” Văn học bắt nguồn từ học tập thông qua những từ ngữ, hình ảnh, các văn pháp nghệ thuật mà tác giả đã tài tình vận dụng để có thể phản ánh. Chính công việc mông mênh , diệu huyền với bao trăn trở, suy tư này lại mang tới chất liệu vô giá , phong phú và trở thành “nơi xuất phát” cho văn học. Bởi “văn học là con đẻ của đời sống (Chế Lan Viên)”, hay “văn học không phải chỉ là chuyện văn chương mà bản tính là chuyện đời (Tố Hữu)”. Văn học là nguồn sống, là vong hồn , là hơi thở của thế cục này. “Nghệ thuật là sự mô phỏng của tự nhiên.(Ruskin)” Tuy vậy, nghệ thuật nói chung và văn học nói riêng không phải là sự sao chép dứt điểm tất cả một vài gì thuộc về đời sống. Văn học nghệ thuật là sự sáng tạo - sáng tạo trên những chất liệu vốn có gom nhóp được từ cuộc sống . Hình ảnh Chí Phèo-con quỷ dữ làng Vũ Đại với dáng vẻ say khướt, tay cầm chai rượu bất tỉnh nhân sự ngưởng cất vang tiếng chửi đã trở thành một hình tượng độc đáo trong văn học Việt Nam. “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. bắt đầu chửi trời…Rồi hắn chửi đời…Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại…Rồi hắn cứ thế mà chửi, hắn chửi đứa chết mẹ nào đã đẻ ra cái thân hắn, đẻ ra cái thân thằng Chí Phèo…” (trích Chí Phèo- Nam Cao). Chí Phèo là hiện thân của hình tượng người nông dân nghèo khổ bị bần cùng hóa, lưu manh hóa, để rồi bị tha hóa cả về hình trạng lẫn nhân phương pháp và trở thành nỗi ám ảnh của xã hội đương thời. “Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết! Hắn mặc quần áo nái đen với áo Tây vàng. Cái ngực phanh, đầy một vài nét chạm trổ rồng, phượng với một ông thầy tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế. Trông gớm chết!...(trích Chí Phèo- Nam Cao)” bi kịch của Chí là nỗi đau của rất nhiều người dân lao động nghèo thời bấy giờ. “Tao muốn làm người lương thiện. Nhưng ai cho tao lương thiện? Làm thế nào để có thể mất đi được một số vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa? Biết không?...” (Trích Chí Phèo- Nam Cao). Ước mơ muốn được trở lại thành người lương thiện, khao khát có được một mái ấm gia đình tuy giản đơn nhưng đã trở thành một điều xa xỉ khó có thể vươn tới đối với họ trước một vài rào cản xã hội thời bấy giờ. Từ một hình tượng người nông dân quen thuộc trong xã hội cũ, nhà văn Nam Cao đã rất tài tình và tinh tế trong việc sáng tạo nên số phận vô cùng bi đát của nhân vật Chí Phèo để có thể qua đó phân trần sự phẫn nộ, bất bình đối với xã hội cùng với sự đồng cảm, thương xót đối với các con người xấu số , thống khổ . Đó cũng đó là quan niệm sáng tác của ông: “Sống đã rồi hãy viết, hãy hòa mình vào học tập vĩ đại của nhân dân.” Con người là nhân tố quan trọng của công việc . Đối tượng chính của văn học là con người -con người trong công việc , trong lao động, đương đầu , con người trong tình yêu và trong các mối quan hệ xã hội khác, con người trong không gian, thời gian với thiên nhiên, vũ trụ minh mông , rộng lớn… Văn học gắn bó khăng khít với hành trình của đời người và đến với học tập con người bằng sự đồng điệu của tâm hồn. Từ bé thơ, văn học đã đi sâu vào tâm hồn của ta bằng một số câu ca dạt dào bao triết lí tình thương qua lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ. “À ơi, con ơi con ngủ cho ngoan, nhằm mục đích là mẹ đi cấy đồng sâu chưa về. Bắt được con tép, con tôm, đem bỏ vào nồi nấu cháo con ăn, à ơi à ơi, à ơi à ơi…” Ta cũng đã lớn lên từng ngày qua những lời răn dạy làm người của ông cha bao đời: “Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra Một lòng thờ mẹ kính cha Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.” Văn học chú trọng phản ánh tâm tư, tình cảm của con người thông qua một số hình tượng nghệ thuật độc đáo, sâu sắc. Tim ta bất chợt ngân lên bao nỗi niềm thương cảm trước số phận xấu số , khổ đau của nàng Kiều tài hoa bạc phận , hay hình ảnh gia sư bán diêm khổ thân với các ước mơ, khát vọng cháy leo lét cùng ánh lửa que diêm trong đêm đông giá tiền rét làm lòng ta quặn thắt… Quả thật “không có câu chuyện cổ tích nào đẹp hơn câu chuyện do cuộc sống viết nên (Andecxen).” Qua sự tái hiện tài tình của văn học, ta như đang trải nghiệm chính học tập của những con người xấu số ấy. Ta đồng cảm trước một số nỗi đau, trước các nỗi khốn khổ của họ. “Văn học là tiếng hát của con tim, là nơi dừng chân của tâm hồn…” (Khuyết danh). Điều cốt lõi của văn chương đó chính là lòng nhân ái . Vô hình chung, văn học đã trở thành nhịp cầu đưa các con tim đồng cảm xích lại gần nhau hơn nhằm mục đích là cùng chia sớt những vui buồn, một vài ước mơ, khát vọng tuy bé nhỏ nhưng rất đỗi thân thương và ý nghĩa. Văn học không chỉ khơi lên trong ta các xúc cảm nhẹ nhàng, êm ái mà còn dạy ta biết xót thương, gia sư cho trẻ tự kỷ và trầm cảm căm phẫn, lên án trước một số cái xấu xa, cái ác trong cuộc sống . Đó cũng đó chính là “nơi đi tới” mà văn học luôn hướng đến. “Thiên chức của người nghệ sĩ là tìm ra ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trông nhìn và thưởng thức.” (Thạch Lam). Bằng đặc trưng nghệ thuật của mình, văn học lay động đến tận cùng một số góc tạ thế của học tập nhằm mục đích là tìm hạt ngọc quý ẩn sâu bên trong tâm hồn mỗi con người. Văn học “trước hết là thế cuộc , sau đó mới là nghệ thuật” (Biêlinxki). Hình tượng nhân vật Hộ trong tác phẩm Đôi Mắt của nhà văn Nam Cao- một mẫu văn nghệ sĩ từ bỏ cái cao siêu, từ bỏ dấu ấn cá nhân của mình trong nghệ thuật, tự nguyện dùng nghệ thuật để tuyên truyền, vận động cách mạng phóng thích dân tộc, là một điển hình với danh xưng “người kĩ sư tâm hồn” đem bầu máu nóng của mình tiếp thêm cho nhân loại. Đồng quan điểm trên, nhà văn Vũ Trọng Phụng khi trả lời lời Tự Lực Văn Đoàn trên báo Ngày Nay cũng đã phát biểu rằng: “những ông muốn tiểu thuyết cứ là tiểu thuyết. Tôi và các nhà văn cùng chí hướng như tôi muốn tiểu thuyết là sự thật ở đời.” Văn học không chỉ biết phát hiện và tụng ca cái đẹp mà còn phải biết chú tâm đến những mất mát, các thảm kịch của đời sống. Hình ảnh chị Dậu cắn rắn bán con, bán chó để có thể cố nộp suất sưu cho chồng làm tim ta quặn thắt. Tai ta như còn văng vẳng đâu đây tiếng khóc xé lòng của cái Tí khi không nỡ rời xa gia đình, xa đứa em thơ dại. “U nhất mực bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này. Trời ơi!... Ngày mai con chơi với ai? Con ngủ với ai?” (Trích Tắt Đèn- Ngô Tất Tố). Qua đó ta càng thấu hiểu thêm về nỗi đau, nỗi thống khố khốn cùng của những người nông dân lam lũ- các con người ở tận cùng đáy xã hội mà như mụ Nghị Quế (nhân vật trong tiểu thuyết Tắt Đèn) đánh giá thành thì “cơm chó nhà tao cũng tốn bằng mấy “cơm người” của nhà mày”. Càng căm phẫn với sự ác độc, nhẫn tâm của vợ chồng mụ Nghị Quế ta càng thương cảm và xót xa cho thế cuộc khổ đau , cho số phận bị biến dạng của gia đình chị Dậu hơn. Văn học đã khơi dậy trong ta một số tình cảm nhân văn tốt đẹp, giúp ta càng thêm trân trọng về giá trị của học tập hạnh phúc giàu có của bữa nay . Nhìn chung, mọi tác phẩm văn học xuyên qua mọi thời đại, mọi ngôn ngữ , mọi nền sống tốt cũng luôn viết về cuộc sống , về trái tim con người. Bởi dù chúng ta có khác biệt về màu da, về chủng tộc, về màu sắc quốc kì nhưng chúng ta đều có chung màu đỏ của máu, đều có chung nhịp đập con tim. Hơn thế, văn học đánh thức các tình cảm sân lắng trong tâm hồn con người, khiến ta cảm thấy yêu gia đình, yêu quê hương và yêu sinh hoạt này hơn. “Anh đi anh nhớ quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương Nhớ ai dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao.” Nỗi nhơ quê hương da diết, bổi hổi cùa anh thanh niên xa xứ làm ta bất chợt cảm thấy động lòng . Anh nhớ về gia đình, về xứ sở, về một vài điều bình dị nhưng rất đỗi thân thương, rất đỗi mặn nồng và tha thiết. Chủ thể trữ tình “ai” không hề được xác định nhưng đã tạo dấu ấn đặc biệt cho bài ca dao.Đó có lẽ sẽ là người thương của anh thanh niên hay cũng có thể là người nông dân lam lũ “một nắng hai sương” ở quê hương anh. Tất cả những điều bé nhỏ ấy đã in sâu trong trái tim của người con xa xứ, bất chợ hiện về trong nỗi nhớ nhung da diết khôn nguôi. Một nỗi nhớ rất đỗi bình dị, giản đơn nhưng lại vô cùng ăn nhằm ! Quả thật quê hương, gia đình luôn là nơi thiêng liêng, thân thương nhất trong sâu thẳm trái tim của mỗi con người... “Quê hương là chùm khế ngọt Cho con trèo hái mỗi ngày Quê hương là đường đi học Con về rợp bướm vàng bay.” (Quê hương- Đỗ Trung Quân) Ngoài ra, văn học còn giúp ta biết đau xót trước cảnh quê hương đất nước bị tàn phá, xâm lăng. “Ôi một vài cánh đồng quê ta chảy máu Dây thép gai đâm nát cả trời chiều.” (Đất nước- Nguyễn Đình Thi) Câu thơ như rớm máu. Đất nước thật đẹp nhưng cũng thật đau thương. Ta yêu đất nước quật cường và dũng cảm , đất nước “như mẹ,như cha, như vợ, như chồng” , đất nước mà ta muốn “hóa thân cho dáng hình xứ sở”, mà ta sẵn sàng cảm tử cho Tổ Quốc quyết sinh. Chính văn học và chỉ có thể là văn học đã nẩy mầm và nuôi lớn trong ta tình cảm lớn lao ấy- tình cảm thiêng liêng, cao quý đối với Tổ quốc thân yêu! Tất cả một số giá trị nhân văn đã nêu trên là điều mà văn học hướng đến và mong muốn “đi tới”. Qua đó ta cũng thấy rõ trách nhiệm của người nghệ sĩ, của người viết văn, học văn. đó chính là luôn phải biết trau dồi vốn sống thực tế của bản thân mình nhằm mục đích là có khả năng hiểu sâu, cặn kẽ và xác thực khi gặp các vấn đề trong sinh hoạt . tri thức sách vở, tri thức lý thuyết rất cần nhưng luôn phải được soi rọi, đối chứng vào tri thức , vào vốn sống thực tế vì giữa lý thuyết và thực tế luôn có những khoảng cách nhất quyết . Vốn sống không phải tự nhiên có được mà phải trải qua một số kinh nghiệm, một vài chiêm nghiệm sâu sắc về lẽ sống, về thế cục của bản thân. Vốn sống đó còn phải được lựa chọn , sàng lọc qua thời gian mới trở thành vốn quý được. tăng động Đó cũng chính là bài học quý giá cho tất cả mỗi cá nhân chúng ta. Văn học thật huyền diệu ! Văn học giúp ta thanh lọc tâm hồn, thắp lên trong ta bao yêu thương, khát vọng, chắp thêm cho ta đôi cánh nhằm mục đích là luôn vững vàng trước các khó khăn của cuộc sống . Văn học là người bạn đường thân thiết trên mọi nẻo đường, nuôi lớn và làm phong phú tâm hồn ta với thứ tình cảm giàu tính nhân văn cao cả! Chính vì thế mà văn học không thể đứng riêng lẻ, tách rời mà phải gắn với cuộc thế , phải hòa mình vào cuộc sống của cộng đồng. Mãi mãi với muôn đời sau cuộc thế vẫn luôn đã nơi xuất phát và là nơi đi tới của văn học.
